Παρατίθεται ολόκληρη η ομιλία της Ελένης Μηλιαρονικολάκη, μέλους της ΚΕ και υπεύθυνης του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ, στην εκδήλωση που διοργάνωσε η ΤΟ Καλλιτεχνών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ:
“Αν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε με λίγα λόγια το πνεύμα που διαπερνά τις εκθέσεις, τα ψηφίσματα και τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ για τον πολιτισμό οι καταλληλότερες λέξεις, νομίζουμε, είναι ξεδιάντροπη εργαλειοποίηση του πολιτισμού για τα αντικοινωνικά συμφέροντα του ευρωπαϊκού κεφαλαίου.
Για την ΕΕ ο πολιτισμός παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον μόνο εφόσον μπορεί να συμβάλλει στο να συντηρηθεί και να διαιωνιστεί ο εκμεταλλευτικός κόσμος. Στο βαθμό δηλαδή που μπορεί υποστηρίξει: 1) την Ευρωπαϊκή Ιδέα και την κοινωνική συνοχή, με άλλα λόγια τη συμφιλίωση των τάξεων και τη στοίχιση της εργατικής τάξης στις επιδιώξεις της αστικής 2) τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, ορολογία που δεν αναφέρεται κύρια στην προστασία του περιβάλλοντος, αλλά στην ολοένα και μεγαλύτερη αναπαραγωγή του κεφαλαίου με αύξηση της κερδοφορίας, μείωση του εργατικού κόστους , φοροαπαλλαγές για τους ομίλους, ακόμη μεγαλύτερη εκμετάλλευση για τους εργαζόμενους και 3) την ισχυροποίηση της ΕΕ στον ανταγωνισμό της με τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα μέσα από τις διεθνείς πολιτιστικές σχέσεις της.
Πράγματι -σύμφωνα με την ΕΕ – ο πολιτισμός έχει τρεις διαστάσεις: Την κοινωνική, την οικονομική και την εξωτερική των διεθνών σχέσεων και της πολιτιστικής διπλωματίας, που διαπλέκονται και συνυπάρχουν σε κάθε δράση και πρωτοβουλία της.
Αναβαθμισμένη η «κοινωνική διάσταση» του πολιτισμού
Αν και η πολιτιστική πολιτική της ΕΕ καθορίζεται, όπως η ίδια ομολογεί, από την ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική της και πολύ μεγάλο μέρος των αποφάσεων και των κατευθύνσεών της αναλώνεται στον οικονομικό ρόλο του πολιτισμού, δεν είναι τυχαίο ότι η κοινωνική διάσταση παρουσιάζεται αναβαθμισμένη σε όλα τα κείμενά της. Και αυτό δεν αποτελεί αντίφαση. Γιατί η ιδεολογική δύναμη του πολιτισμού να χειραγωγεί συνειδήσεις με ενέσεις ευτυχίας και αυταπάτης αποτελεί προϋπόθεση για την ευημερία των μονοπωλιακών ομίλων και τη μακροημέρευση της εξουσίας τους. «Οι τέχνες και ο πολιτισμός έχουν ανεκτίμητη αξία για την ανθεκτικότητα των κοινωνιών» αποφαίνεται το πιο πρόσφατο Ψήφισμα του ευρωκοινοβουλίου για τη νέα θεματολογία στον πολιτισμό, ειδικά σε τούτη την περίοδο αβεβαιότητας και αστάθειας που διανύει η ΕΕ, όπως αναφέρει στη συνέχεια, «όπου οι θεμελιώδεις αξίες και προτεραιότητές της βρίσκονται σε κίνδυνο».Από ποιόν; Μα από τον λαϊκισμό, τον ριζοσπαστισμό και την τρομοκρατία, όπως αποκαλεί τις λαϊκές αντιστάσεις και κινητοποιήσεις. Και πραγματικά, πριν προλάβει να καθαρογραφτεί αυτή η απόφαση σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη της ΕΕ, στη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Σουηδία, την Αυστρία, την Ολλανδία, την Ιταλία, ξέσπασαν απεργιακοί αγώνες και μεγαλειώδεις διαδηλώσεις της εργατικής τάξης πυροδοτημένες από την πολιτική της ΕΕ, που συντρίβει τους μισθούς και τα ασφαλιστικά δικαιώματα, αγώνες πρωτοφανείς, που είχε χρόνια να δει η Ευρώπη, όπως και μεγάλες κινητοποιήσεις αγροτών που συνέρρεαν με τα τρακτέρ στις μητροπόλεις του καπιταλισμού για να αντιπαλέψουν τις συνέπειες της Πράσινης Ανάπτυξης, που εκτίναξε τις τιμές ενέργειας και το κόστος της αγροτικής παραγωγής. Και στη συνέχεια τη σκυτάλη πήραν οι μαζικές διαδηλώσεις ενάντια στο κράτος δολοφόνο του Ισραήλ, για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης.
Ο πολιτισμός λοιπόν πρέπει να εργαστεί για να προλάβει τα χειρότερα, να συμβάλλει στο να γεφυρωθεί το χάσμα καταπιεστών και καταπιεζόμενων καθώς κατά την ΕΕ «κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των παραγόντων που είναι πιθανότερο να δημιουργήσουν το αίσθημα του ανήκειν σε μια κοινότητα» που σε τελευταία ανάλυση σημαίνει κοινότητα συμφερόντων της εργατικής τάξης με την αστική.
Έτσι λοιπόν είτε με το κυβερνητικό σλόγκαν Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός, είτε με το σύνθημα της Eurovision O πολιτισμός μας ενώνει, ίδιο είναι το μήνυμα που θέλουν να στείλουν η ΕΕ και οι κυβερνήσεις της: Ότι η τέχνη δεν είναι για να μας ζαλίζει με ταξικές διαφορές και παρόμοια κουραστικά νοήματα. Η τέχνη είναι για να καταπραΰνει τη δυσαρέσκεια και να μας αποκοιμίζει ευχάριστα. Είναι ένα ναρκωτικό, ένα γιατρικό, που πρέπει να χορηγείται σε όλους, προνομιακά όμως σε εκείνους που τα κοινωνικοικονομικά χαρακτηριστικά και το εισόδημά τους εμποδίζουν την πρόσβασή τους στον πολιτισμό, σε εκείνους δηλαδή που έχουν μεγαλύτερο συμφέρον να μετατρέψουν την αγανάκτησή τους σε οργή και αγώνα, τα φτωχά λαϊκά στρώματα, καθώς και στους πρόσφυγες και μετανάστες. Γι’ αυτό προτρέπει να εξασφαλιστεί πρόσβαση στην τέχνη ειδικά σε αυτές τις κατηγορίες. Όχι βέβαια στο Μέγαρο ή τη Λυρική, αλλά έξω απ’ αυτά. Σε δημοτικές εγκαταστάσεις ή στο πάρκο ιδιοκτησίας του Κέντρου Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος για παράδειγμα, όπου το γνωστό για τη μεγαλοψυχία του εφοπλιστικό Ίδρυμα προσφέρει από το υστέρημά του ελεύθερη είσοδο στον λαϊκό κόσμο σε μια πληθώρα εκδηλώσεων. Μάλιστα στο Ψήφισμα της ΕΕ τονίζεται ότι δεν αρκεί η παθητική συμμετοχή, αλλά χρειάζονται μέτρα και ενεργητικής συμμετοχής των κοινωνικών αυτών κατηγοριών, προφανώς για να εκτονώνουν στην καλλιτεχνική δημιουργία τις πίκρες και τις αγωνίες τους.
Έτσι και για τις άλλες «μειονεκτούσες», σύμφωνα με την ορολογία της ΕΕ, κοινωνικές ομάδες, που αποτελούν θύματα διακρίσεων, τις γυναίκες, τις εθνικές μειονότητες, τους ανθρώπους με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, τους ανάπηρους, δεν είναι οι υψηλές αξίες της περί κράτους δικαίου, δημοκρατίας, ελευθερίας, συμπερίληψης, σεβασμού των κοινωνικών δικαιωμάτων, αλληλεγγύης κλπ κλπ, όπως διαφημίζει, που της υποβάλλουν κάποια πολιτιστικού χαρακτήρα μέτρα-ασπιρίνες για την καταπολέμηση του μίσους και του ρατσισμού. Ο βασικός λόγος είναι ότι και η ίδια δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με τα τέρατα που γεννά το κοινωνικό της σύστημα, τη βία, την απανθρωπιά, τη βαρβαρότητα, τις ψυχικές διαταραχές. Ταυτόχρονα όμως αξιοποιεί όλη αυτή την εκστρατεία πράγματι για να διασφαλίζει την κοινωνική συνοχή. Όχι με τη δική της έννοια της συμπερίληψης, αλλά γιατί μετατοπίζει τον προβληματισμό από την κύρια αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας σε άλλες υπαρκτές, αλλά δευτερεύουσες αντιθέσεις, υποσύνολα της πρώτης, καλλιεργώντας συστηματικά τον μύθο ότι για τα φαινόμενα μίσους και ρατσισμού ευθύνονται αποκλειστικά οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα του παρελθόντος και όχι ο καπιταλισμός, που δεν μπορεί να εξανθρωπιστεί, παρά μόνο να ανατραπεί.
Παράγοντας ευρωπαϊκής ενοποίησης
Η καλλιέργεια του οράματος μιας ελκυστικής Ε.Ε., της ενιαίας ευρωπαϊκής ταυτότητας και του αισθήματος ότι όλοι οι λαοί της ΕΕ συμβιώνουν ειρηνικά και ισότιμα στο κοινό ευρωπαϊκό σπίτι, αποτελεί τον πιο σταθερό διαχρονικό στόχο της ΕΕ που καλείται να υπηρετήσει ο πολιτισμός. Πολύ περισσότερο στις μέρες μας, που το όραμα έχει ξεθωριάσει και η συνοχή της Ευρώπης έχει διαταραχθεί από την ανισόμετρη ανάπτυξη και τους ενδοιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς ανάμεσα στα κράτη μέλη της.
Ο πολιτισμός θα πρέπει λοιπόν να βάλει τα δυνατά του για να προσφέρουν οι λαοί την πλήρη υποστήριξη στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, δίνοντας έμφαση – όπως αναφέρει η πιο πρόσφατη Έκθεσή της για το νέο ευρωπαϊκό θεματολόγιο στον πολιτισμό και τη στρατηγική της ΕΕ στις διεθνείς πολιτιστικές σχέσεις- στις κοινές αξίες, την ιστορία και τον πολιτισμό τους. Και πρώτη αξία είναι η αρχή της ελευθερίας, ιδιαίτερα της ελευθερίας στην καλλιτεχνική έκφραση σε αντίθεση τάχα με τα απολυταρχικά καθεστώτα που την καταπνίγουν, και εδώ υπονοούνται η Ρωσία, η Κίνα και άλλες χώρες του υπό διαμόρφωση ευρωασιατικού πόλου. Δεν ξέρει κανείς να γελάσει, ή να κλάψει με τέτοιου είδους διακηρύξεις. Για ποια ελευθερία μιλούν όταν στη Γιουροβίζιον, όχι τραγούδι υπέρ της Παλαιστίνης δεν επιτρεπόταν να παρουσιαστεί, αλλά ούτε καν να φορέσει κάποιος την Παλαιστινιακή μαντήλα, όταν στο Φεστιβάλ των Καννών όχι ταινία δεν μπορούσε να προβληθεί με φιλοπαλαιστινιακό περιεχόμενο, αλλά ακόμη και μια κονκάρδα που καταδικάζει τη γενοκτονία των Παλαιστινίων από το Ισραήλ απαγορεύτηκε, όταν ακόμη και τα έργα του Τολστόι και του Ντοστογιέφσκι απομακρύνθηκαν από τα ράφια των βιβλιοπωλείων και κατέβηκαν από τις θεατρικές σκηνές σε χώρες της ΕΕ, όπως και στην Ελλάδα, όταν Ρώσοι καλλιτέχνες εκδιώχτηκαν από ορχήστρες και ακυρώθηκαν συναυλίες διάσημων μαέστρων στο πλαίσιο του εμπορικού πολέμου της ΕΕ κατά της Ρωσίας – όχι πως στην καπιταλιστική Ρωσία βέβαια τα πράγματα είναι διαφορετικά – όταν με οδηγία της η ΕΕ, τον περιβόητο τρομονόμο για την τέχνη, κάθε ταινία με ριζοσπαστικό περιεχόμενο, θεωρείται τρομοκρατία και πρέπει να κατεβαίνει από το διαδίκτυο επισύροντας ποινές για τον δημιουργό, και όταν στα πρώην σοσιαλιστικά κράτη μέλη της ΕΕ γκρεμίζονται ή σφραγίζονται σε αποθήκες όλα τα έργα σοσιαλιστικής τέχνης;
Η πλούσια ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά, συμπεριλαμβανομένου σ’ αυτή του κινηματογράφου , εξακολουθεί και στις νεότερες αποφάσεις της ΕΕ να προτάσσεται στην πολιτιστική πολιτική της, καθώς αποτελεί το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ε.Ε. στον ανταγωνισμό της με τις ΗΠΑ και τον σημαντικότερο πόλο έλξης για τον τουρισμό και μάλιστα τον βιώσιμο, δηλαδή τον ακριβό τουρισμό. Η ΕΕ ωστόσο βλέπει σ’ αυτήν και μια μεγάλη ευκαιρία για την καλλιέργεια της ενοποιητικής Ευρωπαϊκής Ιδέας. Της ιδέας δηλαδή ότι η ΕΕ είναι η κληρονόμος μιας θαυμαστής και περίλαμπρης πολιτιστικής παράδοσης, συνεχίστρια και αναδημιουργός υψηλών πνευματικών και πολιτιστικών αξιών που καλλιεργήθηκαν μέσα στους αιώνες. Έτσι επιδίδεται σε μια προσπάθεια για να αναπτύξει το αίσθημα της κοινής ταυτότητας των ευρωπαίων πολιτών, εγχείρημα ακατόρθωτο, γιατί η Ε.Ε. ως ένωση καπιταλιστικών κρατών δεν μπορεί να υπερβεί τα εθνικά κράτη και τις διαιρέσεις, δεν μπορεί να δημιουργήσει κάποια κοινή ταυτότητα και πολιτισμό. Διατρέχεται και η ίδια, όπως και το κάθε έθνος-κράτος, από τη σύγκρουση ανάμεσα στις αξίες και τον πολιτισμό των κυρίαρχων και αυτές των κυριαρχούμενων. Έτσι αναγκάζεται να επινοεί διάφορους τρόπους για να προβληθεί μια κοινή για όλες τις τάξεις και όλους τους λαούς πολιτιστική ταυτότητα. Ένας απ’ αυτούς είναι το Σήμα Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που καθιερώθηκε το 2011 με στόχο να αναδείξει τα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που συνέβαλαν στη διαμόρφωση των δημοκρατικών αρχών και αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ελλάδα το σήμα έχει απονεμηθεί στην Ακρόπολη και το 2022 απονεμήθηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Νεμέας, με το σκεπτικό ότι ως τόπος διοργάνωσης πανελλήνιων αθλητικών αγώνων στην αρχαιότητα, συνδέεται με τις ιδέες και αξίες του κλασικού αθλητισμού, ο οποίος αποτελεί στοιχείο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της εκπαίδευσης των νέων. Θα περίμενε κανείς το σήμα για τον αθλητισμό να απονεμηθεί στο λίκνο των Ολυμπιακών αγώνων, στην Ολυμπία, αλλά προφανώς τα κριτήρια επιλογής τοπόσημων και οι δείκτες αξιολόγησης προτάσεων έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στις αξίες της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών, όπως τα κρασιά Νεμέας, απ’ ό,τι στις αξίες της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ένα άλλο εφεύρημα για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας είναι οι πολιτιστικές διαδρομές εσωτερικού τουρισμού. Διαδρομές αστροτουρισμού στα αστεροσκοπία, της ελιάς, της αμπέλου, του Μότσαρτ, των ιστορικών καφενείων, των ιμπρεσιονιστών και άλλες πολλές με πρώτη απ’ όλες τη διαδρομή Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα, μια διαδρομή εκατοντάδων χιλιομέτρων για προσκύνημα στον Καθεδρικό Ναό του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα, όπου κατά τον θρύλο βρίσκονται θαμμένα τα λείψανα του Αποστόλου Ιακώβου, προφανώς για να υπογραμμιστεί η κοινή χριστιανική θρησκευτική ταυτότητα των Ευρωπαίων. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι όλα αυτά δεν φαίνονται και τόσο προβληματικά. ‘Όμως και σε αυτή την πρωτοβουλία της η ΕΕ δεν χάνει την ευκαιρία για να προπαγανδίσει τις κάλπικες αξίες της περί δημοκρατίας, πλουραλισμού, σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων κλπ.
Από αυτή την άποψη ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Δρόμος του Σιδηρού Παραπετάσματος στον οποίο συμμετέχει και η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Για τη δράση αυτή, έχει αναπτυχθεί μια ποδηλατική διαδρομή κατά μήκος των συνόρων των πρώην σοσιαλιστικών χωρών (και όχι μόνο), η οποία περιλαμβάνει μουσεία και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες όπου προπαγανδίζεται συστηματικά ο αντικομμουνισμός, τα «οφέλη» από τις ανατροπές, οι κοινές πρωτοβουλίες πρώην σοσιαλιστικών κρατών με γειτονικά κράτη για την ιδεολογική αθώωση και στήριξη του καπιταλισμού. Μια άλλη περίπτωση είναι «το μονοπάτι της μνήμης: Δρόμος Απελευθέρωσης της Ευρώπης με θέμα τα γεγονότα των ετών 1944-45». Όσοι γνωρίζουν ότι επίσημη γραμμή της ΕΕ είναι η εξίσωση του φασισμού με τον κομμουνισμό, ότι στον πρόσφατο γιορτασμό της ημέρας αντιφασιστικής νίκης των λαών όποιος κρατούσε τη σημαία του Κόκκινου Στρατού που υψώθηκε στο Ράιχσταγκ συλλαμβανόταν και ότι στα πρώην σοσιαλιστικά κράτη μέλη σήμερα της ΕΕ καταστρέφονται τα μνημεία της αντιφασιστικής νίκης δεν είναι δύσκολο να φανταστούν τους τόνους αντικομμουνιστικού δηλητήριου που χύνεται σ’ αυτήν τη διαδρομή. Αυτός είναι ο σεβασμός της ΕΕ στην ιστορική μνήμη, μια ακόμη υψηλή αξία της, που την κάνει περήφανη.
Κατά τα άλλα η ΕΕ με απύθμενη υποκρισία καταδικάζει απερίφραστα την καταστροφή της ιστορικής, καλλιτεχνικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και μνήμης σε πολεμικές συγκρούσεις, όταν η ίδια με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ είναι υπαίτια για την ολοσχερή καταστροφή δεκάδων κορυφαίων μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς στο Ιράκ, την Συρία, τη Λιβύη, το Αφγανιστάν, ανάμεσά τους πανάρχαιες πόλεις και χωριά στην κοιτίδα του ανθρώπινου πολιτισμού, τη Μεσοποταμία.
Ως φορέας τάχα ανώτερων πολιτισμικών αξιών η ΕΕ δεν θα μπορούσε να μην στρατεύσει τον πολιτισμό στον καθαγιασμό της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, καλώντας τον «να ευαισθητοποιήσει σε ζητήματα περιβάλλοντος, κλίματος και βιωσιμότητας του πλανήτη, να προβάλει την υποτιθέμενη κοινωνική διάσταση της πράσινης οικονομίας και να ενθαρρύνει τη θετική αλλαγή συμπεριφοράς», προφανώς γιατί εισπράττει ήδη αρνητισμό και δυσαρέσκεια από τους λαούς της Ευρώπης, που γεύονται τις οδυνηρές συνέπειες της ενεργειακής ακρίβειας και της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικά γι’ αυτό το σκοπό προωθεί το έργο για το Νέο Ευρωπαϊκό Μπαουχάους, που παραπέμποντας στο ομώνυμο προοδευτικό καλλιτεχνικό κίνημα των αρχών του 20ου αιώνα το οποίο συνδύαζε την τέχνη με την τεχνολογία στις κατασκευές κτιρίων και αντικειμένων οικιακής χρήσης, αναφέρεται στην πράσινη αναβάθμιση κτιρίων της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς σε μια προσπάθεια να συσκευαστεί σε κοινωνικό, αισθητικό και ριζοσπαστικό περιτύλιγμα η κατάμαυρη πράσινη συμφωνία.
Η ΕΕ για τους καλλιτέχνες
Στο κοινωνικό σκέλος της Ευρωενωσιακής πολιτιστικής πολιτικής εντάσσονται και οι κατευθύνσεις της για τους καλλιτέχνες, που συγκεντρώνονται σε δύο κυρίως ψηφίσματά της, το 2007 και το 2021, τα οποία αλληλοσυμπληρώνονται. Στην πρώτη κιόλας σελίδα του πρώτου Ψηφίσματος με έκπληξη διαβάζουμε ότι η ΕΕ θεωρεί πως «η τέχνη μπορεί επίσης να θεωρηθεί εργασία ή επάγγελμα» που παραπέμπει στο γνωστό ανέκδοτο: Είσαι καλλιτέχνης; Και τι επάγγελμα κάνεις; Στη συνέχεια σημειώνεται ότι θα πρέπει να ενθαρρυνθεί ο επαγγελματικός αναπροσανατολισμός των καλλιτεχνών, που σημαίνει ότι οι καλλιτέχνες καλύτερα θα ήταν να βρουν μια άλλη δουλειά, γιατί παραείναι πολλοί. Πιο κάτω καλείται η Επιτροπή και τα κράτη μέλη να καθιερώσουν, κατόπιν διαβουλεύσεων, ένα “Ευρωπαϊκό επαγγελματικό μητρώο” καλλιτεχνών, στο οποίο θα μπορούσε να αναγράφεται το καθεστώς του καλλιτέχνη, η φύση και η διαδοχική διάρκεια των συμβάσεών του, καθώς και τα στοιχεία των εργοδοτών του ή των φορέων παροχής υπηρεσιών που τον προσλαμβάνουν. Ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για τους εργοδότες στο πλαίσιο της κινητικότητας ανάμεσα σε κράτη μέλη της ΕΕ, αφού θα τους επιτρέπει να αποκλείουν από την εργασία όσους δεν ακολουθούν με σταθερότητα το επάγγελμα. Κάπως έτσι όπως προειδοποιούμε ότι θα το χρησιμοποιηθεί το μητρώο καλλιτεχνών που η κυβέρνηση της ΝΔ καθιέρωσε στην Ελλάδα.
Όσον αφορά την εκπαίδευση των καλλιτεχνών και πάντα προς χάρη της κινητικότητας, προτρέπει σε αναγνώριση των καλλιτεχνικών σπουδών σύμφωνα με τη διαδικασία της Μπολόνια. Μια διαδικασία που εξισώνει τα πανεπιστημιακά πτυχία στην Ελλάδα με αυτά των τρίχρονων κολλεγίων και που υπερψηφίστηκε από όλα τα κόμματα της ελληνικής βουλής εκτός από το ΚΚΕ, με πρώτο το ΠΑΣΟΚ που τότε ήταν κυβέρνηση. Και συμπληρώνει το Ψήφισμα για τους καλλιτέχνες ότι «Μ’ αυτή την έννοια τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενθαρρύνουν καλλιτεχνικές σπουδές σχολικού τύπου, που θα προσφέρουν προσωπική και επαγγελματική κατάρτιση υψηλής ποιότητας για να μπορούν να αναπτύξουν περισσότερο τις ικανότητές τους, ενώ ταυτόχρονα θα τους παρέχουν γενική εκπαίδευση που θα τους ανοίγει προοπτικές και για άλλες επαγγελματικές σπουδές».
Πίσω από την εκλεπτυσμένη αυτή διατύπωση κρύβεται η ωμά ταξική εκπαιδευτική πραγματικότητα των ισχυρότερων χωρών της Ε.Ε. , όπου η διαλογή των μαθητών που θα συνεχίσουν τις σπουδές τους σε ανώτερο επίπεδο ξεκινά από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Πρακτικά η παραπάνω διατύπωση σημαίνει ότι η καλλιτεχνική εκπαίδευση θα πρέπει να παρέχεται σε σχολεία – όπως τα καλλιτεχνικά ή μουσικά στη χώρα μας, που ουσιαστικά ούτε τη γενική , ούτε την καλλιτεχνική μόρφωση προφταίνουν να καλλιεργήσουν – στα οποία θα γίνεται το ξεκαθάρισμα των ικανών από τους ανίκανους να συνεχίσουν σε ανώτερες καλλιτεχνικές σπουδές. Ιδού λοιπόν! Από την ΕΕ πηγάζει το Προεδρικό Διάταγμα 85/22 που εξισώνει τα πτυχία των καλλιτεχνικών σχολών με το απολυτήριο της δευτεροβάθμιας σχολικής εκπαίδευσης. Το έφερε η κυβέρνηση της ΝΔ και το προετοίμασε ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αφού πρώτα δεν πήρε κανένα μέτρο για την αναγνώριση των πτυχίων των καλλιτεχνικών σχολών ως ανώτερη εκπαίδευση, στη συνέχεια, με προκλητικό θράσος, έκανε προτάσεις και ερωτήσεις στη βουλή για να αναγνωριστούν ως τέτοια.
Όλες οι παραπάνω «παροτρύνσεις» της Ε.Ε. κατευθύνουν τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα για τη μείωση του αριθμού των καλλιτεχνών, γεγονός που δικαιολογημένα φοβούμαστε ότι θα αποκαλυφθεί πιο καθαρά στη συζήτηση για την καλλιτεχνική εκπαίδευση που έχει ανοίξει στη χώρα μας.
Τα αναφερόμενα και στα δύο ψηφίσματα μέτρα στήριξής των καλλιτεχνών όπως συλλογικές συμβάσεις – ακόμη και για τους αυτοαπασχολούμενους, όταν αυτές δεν υπάρχουν ούτε για τους μισθωτούς – κοινωνική ασφάλιση για ασθένεια, ανεργία και σύνταξη, αναγνώριση του χρόνου άσκησης και προβών ως συντάξιμου κλπ, μόνο θυμηδία μπορούν να προκαλέσουν. Το χειρότερο όμως είναι ότι η ΕΕ προτείνει τα μέτρα αυτά να χρηματοδοτηθούν από ένα ποσοστό των εισπράξεων για τα πνευματικά ή συγγενικά δικαιώματα, δηλαδή να πληρώσουν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες για τα μέτρα προστασίας τους, παρά τις μεγάλες θυσίες του απαιτεί το επάγγελμά τους, οι οποίες με τόση συμπόνοια και κατανόηση έχουν περιγραφεί λίγο πιο πάνω και στα δύο Ψηφίσματα! Στο πιο πρόσφατο του 2021 η μοναδική απτή πρόταση, που μάλιστα μετουσιώθηκε σε νομοσχέδιο από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και με μικροδιαφορές έγινε ο νόμος για την ίδρυση του Ακροπόλ Ακρός από την κυβέρνηση της ΝΔ – είναι η πρόταση για δημιουργία σημείου πληροφόρησης σε θέματα κινητικότητας και χρηματοδοτικών προγραμμάτων, καθώς και για λήψη μέτρων επαγγελματικής κατάρτισης των καλλιτεχνών με σκοπό να αποκτήσουν κυρίως ψηφιακές και επιχειρηματικές δεξιότητες, ώστε να επωφελούνται από ψηφιακές ευκαιρίες για την προώθηση του έργου τους και τη συνεργασία με άλλους καλλιτέχνες· Στην ουσία το Ψήφισμα του 2021 για την κατάσταση των καλλιτεχνών τους καλεί να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους με τα ψευτοέσοδα των περισσότερων από τα πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα, αφού η μόνη υποχρέωση της ΕΕ και των κυβερνήσεων είναι να τους παρέχουν εργαλεία για να ανταποκριθούν στις ανάγκες ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας για επιχειρηματικότητα και προπαντός για την ψηφιακή και πράσινη μετάβαση, που η ΕΕ αποκαλεί μετασχηματισμό της κοινωνίας, δηλαδή κοινωνική επανάσταση!
Ενισχύοντας άλλους τομείς της οικονομίας
Πράγματι η ΕΕ εκτιμά ότι οι αποκαλούμενοι Πολιτιστικοί και Δημιουργικοί Τομείς εκτός από τον ρόλο τους για την ανάπτυξη κοινωνικής ανθεκτικότητας στην εκμετάλλευση και καταπίεση, αποτελούν φορείς δημιουργικότητας και καινοτομίας σε άλλους τομείς της οικονομίας. Κι αυτό γιατί πάντα, σε όλη την Ιστορία της τέχνης, από τον Ντα Βίντσι ως τον Ξενάκη και ως τις μέρες μας, οι καλλιτέχνες υιοθετούσαν τις πιο ανατρεπτικές μεθόδους και τεχνικές του καιρού τους εφευρίσκοντας μάλιστα νέες εφαρμογές τους, αν αυτό βοηθούσε την πρωτοτυπία και την εκφραστικότητα του έργου τους. Αξιοποιώντας τη δημιουργικότητα και τη ροπή των καλλιτεχνών στην καινοτομία – τις αποκαλούμενες «μεταβιβάσιμες» σε άλλους κλάδους, ικανότητες των καλλιτεχνών – διαβλέπει ότι μπορεί να τονώσει την ανταγωνιστικότητα των μονοπωλιακών ομίλων σε άλλους κλάδους της οικονομίας, ειδικά της ψηφιακής, που θα της επιτρέψει να ανταγωνιστεί επάξια τον μεγάλο πρωταγωνιστή του οπτικοακουστικού τομέα και της διαδικτυακής αγοράς, τις ΗΠΑ, αλλά και την Κίνα που ακολουθεί κατά πόδας και σε κάποιους τομείς προπορεύεται.
Έτσι και οι οδηγίες της για την πνευματική ιδιοκτησία στο διαδίκτυο, που ενσωματώθηκαν στην ελληνική νομοθεσία και προπαγανδίζονται ως προάσπιση των δικαιωμάτων των καλλιτεχνών, στην πραγματικότητα αποσκοπούν στο να μειώσουν την κερδοφορία των αμερικανικών κολοσσών στο διαδίκτυο εμποδίζοντάς τους να εκμεταλλεύονται δωρεάν το ευρωπαϊκό περιεχόμενο από ταινίες και μουσική σε όφελος των ευρωπαϊκών ομίλων στις εκδόσεις και την οπτικοακουστική παραγωγή. Αυτός είναι ο λόγος που στις χρηματοδοτικές προτεραιότητες της ΕΕ εντάχθηκε πρόσφατα και η μουσική, που μαζί με τον κινηματογράφο αποτελούν τους πιο διεισδυτικούς τομείς.
Με βάση τα παραπάνω στο Ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου για τη νέα βιομηχανική στρατηγική της Ευρώπης τονίζεται στην πρώτη κιόλας σελίδα ότι η ΕΕ έχει τη δυνατότητα όχι απλά να προσαρμοστεί, αλλά να γίνει επιταχυντής και καταλύτης της διττής ψηφιακής και πράσινης μετάβασης, γιατί μπορεί να στηριχτεί, στις ευρωπαϊκές αξίες και τρόπο ζωής, στους φορείς καινοτομίας και στους ευρωπαίους δημιουργούς. Εκτιμά όμως ότι ο πολιτιστικός – δημιουργικός κλάδος έχει δεχτεί μεγάλα πλήγματα από την οικονομική και πανδημική κρίση, γιατί αποτελείται κυρίως από μικρές επιχειρήσεις (σύμφωνα με τα στοιχεία της το 90 % των εταιρειών του τομέα είναι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ενώ το 33 % του εργατικού δυναμικού είναι αυτοαπασχολούμενοι) και γιατί πάσχει από την έλλειψη επιχειρηματικής νοοτροπίας και ψηφιακών δεξιοτήτων. Επομένως ως πρώτος στόχος της ευρωπαϊκής πολιτιστικής πολιτικής γίνεται η ανάκαμψη και η ανθεκτικότητα του πολιτιστικού – δημιουργικού τομέα, ιδιαίτερα του οπτικοακουστικού, με αναβάθμιση των ψηφιακών γνώσεων -που πρόσφατα σε αυτές προστέθηκε η τεχνητή νοημοσύνη – και των επιχειρηματικών του ικανοτήτων. Παρότι τη μερίδα του λέοντος από τη χρηματοδότηση του πολιτιστικού τομέα έχουν οι μεγάλοι όμιλοι με πανευρωπαϊκή εμβέλεια, το ενδιαφέρον της ΕΕ για τη βιωσιμότητα των μικρών επιχειρήσεων του τομέα όπως και των αυτοαπασχολούμενων καλλιτεχνών, δεν είναι υποκριτικό, καθώς και αυτές οι επιχειρήσεις για την κερδοφορία των ομίλων προορίζονται να εργαστούν. Ανεκπλήρωτη από την περίοδο της οικονομικής κρίσης φιλοδοξία της ΕΕ είναι να χρησιμοποιηθεί η δημιουργικότητα, η επινοητικότητα και εφευρετικότητα των καλλιτεχνών – περιλαμβανομένων των γυναικών και άλλων μειονοτήτων για την ευαισθησία και τη διαφορετικότητα των ιδεών τους – ώστε να πάρουν στις πλάτες τους, μέσα από νεοφυείς επιχειρήσεις το ασύμφορο στους μεγάλους ομίλους ρίσκο για καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα και καινοτόμες εφαρμογές της ψηφιακής τεχνολογίας στη δημιουργία, διανομή και την ευρύτερη δυνατή διάδοση των ευρωπαϊκών έργων εντός και εκτός της ΕΕ. Στη συνέχεια την όποια επιτυχία των μικρών επιχειρήσεων θα την εκμεταλλευτούν, με την εξαγορά τους, οι μονοπωλιακοί όμιλοι του κλάδου και ιδιαίτερα του οπτικοακουστικού και άλλων τομέων με βαρύνουσα οικονομική σημασία.
Αυτή η κατεύθυνση έχει ήδη ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία με τον πρόσφατο νόμο για τη Δημιουργική Ελλάδα, που αποτελεί εξειδίκευση του χρηματοδοτικού προγράμματος της ΕΕ Δημιουργική Ευρώπη από την κυβέρνηση της ΝΔ. Η δε Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έρχεται πάλι να πρωτοπορήσει συγχρηματοδοτώντας με την ΕΕ πρόγραμμα με αντικείμενο την ψηφιακή και πράσινη δημιουργικότητα του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα σε σύμπραξη με αμκε που έχουν ιδρύσει ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Ελλάδος και ο Σύνδεσμος εξαγωγέων, καθώς και με αντίστοιχες τοπικές και επιχειρηματικές δομές γειτονικών κρατών.
Η κινητικότητα των καλλιτεχνών, που μαζί με τη λέξη καινοτομία, αποτελούν μόνιμες επωδούς στις ευρωενωσιακές κατευθύνσεις για τον πολιτισμό (και όχι μόνο) δύο έννοιες που σε άλλες συνθήκες θα μπορούσαν να εκτινάξουν τον πολιτιστικό και διανοητικό πλούτο της Ευρώπης, στριμώχνονται κι αυτές στο σιδεροπάπουτσο της ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας των ομίλων. Καταλήγουν να αφορούν τη συμπλήρωση των καλλιτεχνικών αποσκευών με ψηφιακές και επιχειρηματικές δεξιότητες από τις εμπειρίες άλλων χωρών και την εξώθηση σε διακρατική συνδημιουργία, συμπαραγωγή, κυκλοφορία και διάδοση των ευρωπαϊκών έργων, ως αντίμετρο στην πολυγλωσσία και πολυμορφία της κατακερματισμένης ευρωπαϊκής αγοράς.
Η αντιμετώπιση του κατακερματισμού της αγοράς είναι ο λόγος που και οι οικονομικές ενισχύσεις της ΕΕ κατευθύνονται αποκλειστικά σε ευρωπαϊκά και όχι σε εθνικά έργα. Μια πολιτική επιλογή που έχει ως στόχο να εμπεδώνεται η έννοια της ευρωπαϊκής ταυτότητας, αλλά και να ενδυναμώνεται η συνολική εικόνα πολιτιστικής υπεροχής της ΕΕ στο διεθνές πεδίο. Στην περίπτωση αυτή βέβαια πετιέται στα άχρηστα όλη η φλυαρία περί πλεονεκτήματος της πολιτιστικής πολυμορφίας και σεβασμού στις εθνικές πολιτιστικές ταυτότητες.
Το θέμα της διεθνούς προβολής και των πολιτιστικών σχέσεων της ΕΕ με τρίτες χώρες αποκτά όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα στις κατευθύνσεις της τα τελευταία χρόνια, που ο ανταγωνισμός για την οικονομική και γεωπολιτική πρωτοκαθεδρία οξύνεται αποκτώντας ολοένα και περισσότερο όψη πολεμική, καθώς δηλαδή τα συσσωρευμένα κέρδη από την εκμετάλλευση των λαών ζητούν εναγωνίως πεδία για να επενδυθούν στην πολεμική βιομηχανία και στην ανοικοδόμηση μετά την καταστροφή. Στην Έκθεση του νέου θεματολόγιου για τον πολιτισμό αναπτύσσεται προβληματισμός για την αποτελεσματικότητα της ευρωπαϊκής πολιτιστικής διπλωματίας και δίνονται κατευθύνσεις για να προσποιηθεί η ΕΕ, όπως πάντα και σε όλα, την ειρηνική, πολιτισμένη και φιλική δύναμη, αντί να φαντάζει «ευρωκεντρική» και «κατά μια έννοια νεοαποικιοκρατική», όπως η ίδια το παραδέχεται, χωρίς ωστόσο να παραιτείται από την επιδίωξη να κατοχυρώνει την ηγεμονία της και να προωθεί τους ιμπεριαλιστικούς οικονομικούς και γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς της. Για το σκοπό αυτό αποφάσισε να καμουφλάρει την πολιτική – πολιτιστική της παρέμβαση σε έξω από την επικράτειά της χώρες αναπτύσσοντας παράλληλα με την πολιτιστική διπλωματία τις διεθνείς πολιτιστικές σχέσεις μέσω της κοινωνίας των πολιτών, μέσω δηλαδή εταιριών, μκο, και άλλων κοινωνικών οργανώσεων , που έχουν τη δυνατότητα να εκμαιεύουν τη συμφωνία ξένων κρατών με τις απαιτήσεις της, αντί να την επιβάλλουν.
Η εμπορευματοποιημένη Τέχνη δεν μπορεί να είναι ελεύθερη
Με όσα προλάβαμε να πούμε μέχρι εδώ, ελπίζουμε πως μπορέσαμε να δείξουμε ότι ούτε ο πολιτισμός, ούτε η ελευθερία καλλιτεχνική, ούτε τα δικαιώματα των καλλιτεχνών μπορούν να ευδοκιμήσουν στην άγονη, σκληρή γη της ευρωενωσιακής πολιτικής. Η αντιμετώπιση της τέχνης ως εμπόρευμα και αιματοβαμμένο εργαλείο χειραγώγησης των λαών βρίσκεται σε διαμετρική αντίθεση με την αληθινή λειτουργία της να εξανθρωπίζει τον κόσμο και τον άνθρωπο, να του αποκαλύπτει την αλήθεια για την πραγματικότητα και τη δύναμή του να επιδρά σε αυτή και να τη μεταμορφώνει σύμφωνα με τις ανάγκες του. Η εμπορευματοποιημένη τέχνη δεν μπορεί να είναι ελεύθερη. Είναι σημαδεμένη από τον σκοπό της. Είναι μια τέχνη που την καθορίζει και την κατευθύνει η μεγιστοποίηση του κέρδους για την καπιταλιστική οικονομία και την καπιταλιστική εξουσία. Και αυτή η κρυμμένη , ύπουλη λογοκρισία είναι η χειρότερη.
Δεν είμαστε εμείς που θα πούμε στους καλλιτέχνες-δημιουργούς τι πρέπει να κάνουν. Η ιστορία της τέχνης μιλάει γι’ αυτό. Οι μεγάλες στιγμές της, τα πιο σπουδαία της κατορθώματα, δημιουργήθηκαν όταν έφτανε να συλλάβει τα πρωτοπόρα μηνύματα της εποχής της, ξεπερνώντας τις πολιτικές και ιδεολογικές προτιμήσεις των δημιουργών της.
Και πιστεύουμε ότι όλοι σας εδώ αφουγκράζεστε το μήνυμα της εποχής μας, που είναι: φτάνει πια με τον πολιτισμό της φτώχιας, της προσφυγιάς, της δυστυχίας, τον πολιτισμό των κρίσεων και των πολέμων. Νέα, ζωογόνα, καινοτόμα δημιουργία μπορεί να γεννιέται σε αντίθεση με αυτόν τον βάρβαρο πολιτισμό και από κείνους που είναι:
με τα 10.000 παιδιά της Παλαιστίνης που σφάζονται με τις ευλογίες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και με τον περήφανο λαό της που μέσα στους τάφους των δικών του και στα συντρίμμια των σπιτιών του εξακολουθεί να παλεύει μήνες τώρα,
με τους εργαζόμενους της Λάρκο, που πιστεύουν στη δύναμή τους να νικήσουν, τους εργαζόμενους της κάθε Λάρκο που απεργούν, παρότι ο μισθός τους δεν φτάνει ούτε για το 15νθήμερο,
με τους τσακισμένους φτωχούς αγρότες στο Θεσσαλικό κάμπο και τα δολοφονημένα παιδιά στα Τέμπη,
με τους 27.000 νεκρούς πρόσφυγες από τα ναυάγια στη Μεσόγειο,
με τους μαθητές που θα χάνονται στο μετασύμπαν της εικονικής πραγματικότητας και δεν θα βλέπουν τον ήλιο,
με το λαμπαδιασμένο δάσος της Δαδιάς και τα νεκρά πουλιά του, με τις πίστες του Ελληνικού που δεν έγιναν πάρκο.
Όσοι είστε με όλους αυτούς δεν μπορείτε να ψηφίσετε κανένα αστικό κόμμα. ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ έχουν συνυπογράψει στην Ευρωβουλή την πολιτική που οδηγεί σε τραγωδίες, την πολιτική που εχθρεύεται την τέχνη και τους καλλιτέχνες.
Σας καλούμε λοιπόν να ψηφίσετε το ΚΚΕ, για να ακουστεί πιο δυνατά η δική σας φωνή, για να σπάσουμε τα δεσμά της ΕΕ, για την Ευρώπη και την Ελλάδα του σοσιαλισμού, όπου όλα τα κοινωνικά αγαθά, όπως η τέχνη και πολιτισμός, θα περάσουν σε κοινωνικό προγραμματισμό και έλεγχο από τους ίδιους τους δημιουργούς τους και όπου κριτήριο για την ανάπτυξή τους αντί για τη μεγιστοποίηση του κέρδους θα γίνει η μεγιστοποίηση της γενικής ευημερίας, υλικής και πνευματικής.
Καλή ψήφο σε όλες και όλους.”
